Modèle:Étchelle des temps géologikes

Cha vient éd Wikipedia
Éon Ère Période/Système[1] Époque/Série Étage Âge
(in Millon d'innées)[2]
Événemints majeurs

P
H
A
N
É
R
O
Z
O
Ï
Q
U
E




C
É
N
O
Z
O
Ï
Q
U
E


Tertiaire[3]
Quaternaire[4] Holocène Point stratotypique mondial 0,0117  Néolithique = Agriculture et sédentarisation
Pléistocène Tarantien Point stratotypique mondial 0,126

glaciachon dins l'hémisfère Nord
éstinkcion des mammifères gayants
évolucion éd l' homme modérne ( Homo sapiens )

Ionien Point stratotypique mondial 0,781
Calabrien Point stratotypique mondial 1,80
Gélasien Point stratotypique mondial 2,58
Néogène Pliocène Plaisancien Point stratotypique mondial 3,600 Abel (hominidé) , Lucy (australopithèque)
Zancléen Point stratotypique mondial 5,333
Miocène Messinien Point stratotypique mondial 7,246 Séparation de la lignée humaine et de la lignée des chimpanzés
Tortonien Point stratotypique mondial 11,63
Serravallien Point stratotypique mondial 13,82
Langhien Point stratotypique mondial 15,97
Burdigalien Point stratotypique mondial 20,44
Aquitanien Point stratotypique mondial 23,03
Paléogène Oligocène Chattien Point stratotypique mondial 28,1 Isolement du continent antarctique et établissement d'un courant circumpolaire
Rupélien Point stratotypique mondial 33,9
Éocène Priabonien Point stratotypique mondial 37,8 Granmint ed novelles espèches éd tiots mammifères
Surrekcion des Alpes
Cétartiodactyles, frudjeus…
Bartonien Point stratotypique mondial 41,2
Lutétien Point stratotypique mondial 47,8
Yprésien Point stratotypique mondial 56,0
Paléocène Thanétien Point stratotypique mondial 59,2 Prumiers périssodactyles, glires, primates …
Sélandien Point stratotypique mondial 61,6
Danien Point stratotypique mondial 66,0

M
É
S
O
Z
O
Ï
Q
U
E


Secondaire

Crétacé Supérieur Maastrichtien Point stratotypique mondial 72,1 ± 0,2 Isolement de l’Euramérike
Éstinkcion Crétacé-Tértiaire ( inviron 50 % des espèches, dont chés dinosaures non-aviens )
Prumiers mammifères placintoères
Campanien Point stratotypique mondial 83,6 ± 0,2
Santonien Point stratotypique mondial 86,3 ± 0,5
Coniacien Point stratotypique mondial 89,8 ± 0,3
Turonien Point stratotypique mondial 93,9
Cénomanien Point stratotypique mondial 100,5
Inférieur Albien Point stratotypique mondial ≃113,0 Isolemint éd l'Afrike
Aptien Point stratotypique mondial ≃125,0
Barrémien Point stratotypique mondial ≃129,4
Hauterivien Point stratotypique mondial ≃132,9
Valanginien Point stratotypique mondial ≃139,8
Berriasien Point stratotypique mondial ≃145,0
Jurassique Supérieur
Malm
Tithonien Point stratotypique mondial 152,1 ± 0,9

Mammifères marsupiaux
Prumiers ozios
Prumières plantes à fleurs

Kimméridgien Point stratotypique mondial 157,3 ± 1,0
Oxfordien Point stratotypique mondial 163,5 ± 1,0
Moyen
Dogger
Callovien Point stratotypique mondial 166,1 ± 1,2
Bathonien Point stratotypique mondial 168,3 ± 1,3
Bajocien Point stratotypique mondial 170,3 ± 1,4
Aalénien Point stratotypique mondial 174,1 ± 1,0
Inférieur
Lias
Toarcien Point stratotypique mondial 182,7 ± 0,7 Division éd la Pangée
Pliensbachien Point stratotypique mondial 190,8 ± 1,0
Sinémurien Point stratotypique mondial 199,3 ± 0,3
Hettangien Point stratotypique mondial 201,3 ± 0,2
Trias Supérieur Rhétien Point stratotypique mondial ≃208,5 Éstinkcion du Trias-Jurassike
( inviron 50 % des espèches)

Prumiers dinosaures
Prumiers mammifères ovipares
Algues calcaires ( coccolithe ) dins chés mérs
Forêts d' conifères
Norien Point stratotypique mondial ≃227
Carnien Point stratotypique mondial ≃237
Moyen Ladinien Point stratotypique mondial ≃242
Anisien Point stratotypique mondial 247,2
Inférieur Olenekien Point stratotypique mondial 251,2
Induen Point stratotypique mondial 252,17 ± 0,06

P
A
L
É
O
Z
O
Ï
Q
U
E

Primaire

Permien Lopingien Changhsingien Point stratotypique mondial 254,14 ± 0,07 Éstinkcion du Permien-Trias
( 95 % des espèches marines, 70 % des espèches tiérestes )
Wuchiapingien Point stratotypique mondial 259,8 ± 0,4
Guadalupien Capitanien Point stratotypique mondial 265,1 ± 0,4
Wordien Point stratotypique mondial 268,8 ± 0,5
Roadien Point stratotypique mondial 272,3 ± 0,5
Cisuralien Kungurien Point stratotypique mondial 283,5 ± 0,6
Artinskien Point stratotypique mondial 290,1 ± 0,26
Sakmarien Point stratotypique mondial 295,0 ± 0,18
Assélien Point stratotypique mondial 298,9 ± 0,15
Carbonifère Pennsylvanien
cf. Silésien
Gzhélien Point stratotypique mondial 303,7 ± 0,1 Insectes gayants
Prumiers sauropsides ( reptiles )

Arbes primitifs ed grande taille
Fossilisacion importante d' matière organike
Formacion du supércontinint Pangée

Kasimovien Point stratotypique mondial 307,0 ± 0,1
Moscovien Point stratotypique mondial 315,2 ± 0,2
Bachkirien Point stratotypique mondial 323,2 ± 0,4
Mississippien
cf. Dinantien
Serpukhovien Point stratotypique mondial 330,9 ± 0,2
Viséen Point stratotypique mondial 346,7 ± 0,4
Tournaisien Point stratotypique mondial 358,9 ± 0,4
Dévonien Supérieur Famennien Point stratotypique mondial 372,2 ± 1,6 Crise deul faune marine :
éstinkcion du Dévonien
Prumiers vértébrés tiérrestes
Prumières plantes à grin•nes
et pi prumiers arbes
Frasnien Point stratotypique mondial 382,7 ± 1,6
Moyen Givétien Point stratotypique mondial 387,7 ± 0,8 Plantes ligneuses : prêles, fougères
Eifelien Point stratotypique mondial 393,3 ± 1,2
Inférieur Emsien Point stratotypique mondial 407,6 ± 2,6
Praguien Point stratotypique mondial 410,8 ± 2,8
Lochkovien Point stratotypique mondial 419,2 ± 3,2
Silurien Pridoli Pridolien Point stratotypique mondial 423,0 ± 2,3 « Sortie des iaus » :
prumières plantes tiérestes,
arthropodes tiéréstes
Ludlow Ludfordien Point stratotypique mondial 425,6 ± 0,9
Gorstien Point stratotypique mondial 427,4 ± 0,5
Wenlock Homérien Point stratotypique mondial 430,5 ± 0,7
Sheinwoodien Point stratotypique mondial 433,4 ± 0,8
Llandovery Télychien Point stratotypique mondial 438,5 ± 1,1
Aéronien Point stratotypique mondial 440,8 ± 1,2
Rhuddanien Point stratotypique mondial 443,8 ± 1,5
Ordovicien Supérieur Hirnantien Point stratotypique mondial 445,2 ± 1,4 Éstinkcion éd l'Ordovicien-Silurien

Prédominance des invértébrés

Éstinkcion du Cambrien
( inviron 85 % des espèches )
Katien Point stratotypique mondial 453,0 ± 0,7
Sandbien Point stratotypique mondial 458,4 ± 0,9
Moyen Darriwilien Point stratotypique mondial 467,3 ± 1,1
Dapingien Point stratotypique mondial 470,0 ± 1,4
Inférieur Floien Point stratotypique mondial 477,7 ± 1,4
Trémadocien Point stratotypique mondial 485,4 ± 1,9
Cambrien Furongien Étage 10 Point stratotypique mondial ≃489,5 « Ésplosion cambrienne » :
faune éd Burgess,
prumiers kordés
Jiangshanien Point stratotypique mondial ≃494
Paibien Point stratotypique mondial ≃497
Série 3 Guzhangien Point stratotypique mondial ≃500,5
Drumien Point stratotypique mondial ≃504,5
Étage 5 Point stratotypique mondial ≃509
Série 2 Étage 4 Point stratotypique mondial ≃514
Étage 3 Point stratotypique mondial ≃521
Terreneuvien Étage 2 Point stratotypique mondial ≃529
Fortunien Point stratotypique mondial 541,0 ± 1,0
Fin du Précambrien

P
R
O
T
É
R
O
Z
O
Ï
Q
U
E

NÉO Édiacarien Point stratotypique mondial ≃635 Faune éd l'Édiacarien
métazoaires bilatériens
Formacion du continint Pannotia
Cryogénien Varangien Point stratotypique mondial 650  Glaciation Varanger
Sturtien Point stratotypique mondial 720 
Tonien Point stratotypique mondial 1 000 Formacion du continint Rodinia
MÉSO Sténien Point stratotypique mondial 1 200 Eucaryotes multicellulaires
Ectasien Point stratotypique mondial 1 400
Calymmien Point stratotypique mondial 1 600
PALÉO Stathérien Point stratotypique mondial 1 800 Émérgince du continint Columbia
Orosirien Point stratotypique mondial 2 050 Prumiers eucaryotes[5]
Atmosfère riche in dioxygène O2
cause deul grande ocsydacion
Glaciachon huronienne
Rhyacien Point stratotypique mondial 2 300
Sidérien Point stratotypique mondial 2 500

A
R
C
H
É
E
N

NÉOARCHÉEN[6] Point stratotypique mondial 2 800 Émérgince éd la vie
bactéries, archées
Émergince des continints
Vaalbara, Ur, Kenorland
Disparicion du méthane CH4
Formacion ed fer rubané]] pèr
fotosyntèse cyanobactérienne
MÉSOARCHÉEN Point stratotypique mondial 3 200
PALÉOARCHÉEN Point stratotypique mondial 3 600
ÉOARCHÉEN Point stratotypique mondial 4 000
HADÉEN Point stratotypique mondial 4 540  Formacion des océans pèr condinsacion éd l'iau deul' atmosfère
composée éd Diazote (N2), éd Dioxyde d' carbone (CO2) et pi éd Méthane ( CH4 )
Solidificacion deul croûte tiéreste
pèr ch' refroédissemint deul Tière
Grand bombardemint tardif

Modèle:Documentation modèle sans paramètre

  1. Chés paléontologues font souvint référinche à des stades ed développemint éd la vie plutôt qu'à des périodes géologikes précises. Èl nominclature est assez complexe. L'usage anchien étoait éq ch' Primaire soit l'équivalint du Paléozoïque, ch' Sgondoére ch'étôt ech Mésozoïke, ch' Térciaire celui du Paléogène, du Miocène et pi du Pliocène et ch' Quaternaire celui du Pléistocène, ed l'Holocène et pi ed l' Anthropocène. Chés couleurs coisies sont celui deul Commission de la carte géologique du monde.
  2. Chés dates aveuc un clou d'or Point stratotypique mondial indiquette chés Points Stratotypikes Mondials (PSM) acceptés pèr l' conmunauté scyintifike intarnationale.
  3. Le Cambrien et les périodes géologiques postérieures étaient autrefois classées en ères Primaire, Secondaire, et Tertiaire ; ces dénominations ont été abandonnées (cf. http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/TQ.html).
  4. La ratification de la définition de la base du Quaternaire Système/Période (et le toit du Néogène Système/Période), et la redéfinition de la base du Pléistocène Époque/Série (et le toit du Pliocène Époque/Série) ont été approuvées par la majorité de l'Union internationale des sciences géologiques le 29 juin 2009. (Cf.http://www.stratigraphy.org/upload/IUGS%20Ratification_Q%20&%20Pleistocene.pdf).
  5. In 2014, èl présince d'eucaryotes multicellulaires dins ch' groupe fossile à Franceville, viu éd 2,1 millars d' innées, a té confirmée pèr ech CNRS.
  6. Chés ères géologikes du Néoarchéen, du Mésoarchéen, du Paléoarchéen et pi éd l'Éoarchéen sont disposées édseur 2 colonnes uniquemint pèr conmodité d' représintacion.